Tuesday 4 December 2012

Filosofi Tokoh Semar




Dikalangan spiritual Jawa ,Tokoh wayang Semar ternyata dipandang bukan sebagai fakta historis, tetapi lebih bersifat mitologi dan symbolis tentang KeEsa-an, yaitu: Suatu lambang dari pengejawantahan expresi, persepsi dan pengertian tentang Illahi yang menunjukkan pada konsepsi spiritual. Pengertian ini tidak lain hanyalah suatu bukti yang kuat bahwa orang Jawa sejak jaman prasejarah adalah Relegius dan ber keTuhan-an yang Maha Esa.
Semar dalam bahasa Jawa (filosofi Jawa) disebut Badranaya
Bebadra = Membangun sarana dari dasar
Naya = Nayaka = Utusan mangrasul
Artinya : Mengemban sifat membangun dan melaksanakan perintah Allah demi kesejahteraan manusia
Javanologi : Semar = Haseming samar-samar
Harafiah : Sang Penuntun Makna Kehidupan
Semar tidak lelaki dan bukan perempuan, tangan kanannya keatas dan tangankirinya kebelakang. Maknanya : "Sebagai pribadi tokoh semar hendak mengatakan simbul Sang Maha Tunggal". Sedang tangan kirinya bermakna "berserah total dan mutlak serta sekaligus simbol keilmuan yang netral namun simpatik".


Domisili semar adalah sebagai lurah karangdempel / (karang = gersang) dempel =keteguhan jiwa.
Rambut semar "kuncung" (jarwadasa/pribahasa jawa kuno) maknanya hendak mengatakan : akuning sang kuncung = sebagai kepribadian pelayan. Semar sebagai pelayan mengejawantah melayani umat, tanpa pamrih, untuk melaksanakan ibadah amaliah sesuai dengan sabda Ilahi.
Semar barjalan menghadap keatas maknanya : "dalam perjalanan anak manusiaperwujudannya ia memberikan teladan agar selalu memandang keatas (sang Khaliq ), yang maha pengasih serta penyayang umat".Kain semar Parangkusumorojo: perwujudan Dewonggowantah (untuk menuntun manusia), agar memayuhayuning bawono : menegakan keadilan dan kebenaran di bumi.


Ciri sosok semar adalah
  1. Semar berkuncung seperti kanak kanak,namun juga berwajah sangat tua
  2. Semar tertawannya selalu diakhiri nada tangisan
  3. Semar berwajah mata menangis namun mulutnya tertawa
  4. Semar berprofil berdiri sekaligus jongkok
  5. Semar tak pernah menyuruh namun memberikan konsekwensi atas nasehatnya
Kebudayaan Jawa telah melahirkan religi dalam wujud kepercayaan terhadap Tuhanyang Maha Esa, yaitu adanya wujud tokoh wayang Semar, jauh sebelum masuknyakebudayaan Hindu, Budha dan Islam di tanah Jawa.
Dari tokoh Semar wayang ini akan dapat dikupas, dimengerti dan dihayati sampai dimana wujud religi yang telah dilahirkan oleh kebudayaan Jawa.


Semar (pralambang ngelmu gaib) - kasampurnaning pati.Gambar kaligrafi jawa tersebut bermakna :Bojo sira arsa mardi kamardikan, ajwa samar sumingkiring dur-kamurkan Mardikaartinya "merdekanya jiwa dan sukma", maksudnya dalam keadaan tidak dijajah olehhawa nafsu dan keduniawian, agar dalam menuju kematian sempurna tak ternodai oleh dosa. Manusia jawa yang sejati dalam membersihkan jiwa (ora kebanda ingkadonyan, ora samar marang bisane sirna durka murkamu) artinya : "dalam mengujibudi pekerti secara sungguh-sungguh akan dapat mengendalikan dan mengarahkanhawa nafsu menjadi suatu kekuatan menuju kesempurnaan hidup".

TEMBANG jOWO


Urut-urutane tembang Jawa iku padha karo lelakoning manungsa saka mulai bayi abang nganti tumekaning pati. Mungguh kaya mangkene urut-urutane tembang kaya kang tak aturake ing ngisor iki:
Maskumambang
Gambarake jabang bayi sing isih ono kandhutane ibune, sing durung kawruhan lanang utawa wadhon, Mas ateges durung weruh lanang utawa wadhon, kumambang ateges uripe ngambang nyang kandhutane ibune.
Mijilateges wis lair lan jelas priya utawa wanita.
Kinanthisaka tembung kanthi utawa tuntun kang ateges dituntun supaya bisa mlaku ngambah panguripan ing alam ndonya.
Sinomtegese kanoman, minangka kalodhangan sing paling penting kanggone remaja supaya bisa ngangsu kawruh sak akeh-akehe.
Asmaradanategese rasa tresna, tresna marang liyan ( priya lan wanita lan kosok baline ) kang kabeh mau wis dadi kodrat Ilahi.
Gambuhsaka tembung jumbuh / sarujuk kang ateges yen wis jumbuh / sarujuk njur digathukake antarane priya lan wanita sing padha nduweni rasa tresna mau, ing pangangkah supaya bisaa urip bebrayan.
DandanggulaNggambarake uripe wong kang lagi seneng-senenge, apa kang igayuh biso kasembadan. Kelakon duwe sisihan / keluarga, duwe anak, urip cukup kanggo sak kaluarga. Mula kuwi wong kang lagi bungah / bombong atine, bisa diarani lagu ndandanggula.
DurmaSaka tembung darma / weweh. Wong yen wis rumangsa kacukupan uripe, banjur tuwuh rasa welas asih marang kadang mitra liyane kang lagi nandhang kacintrakan, mula banjur tuwuhrasa kepengin darma / weweh marang sapadha - padha. Kabeh mau disengkuyung uga saka piwulange agama lan watak sosiale manungsa.
PangkurSaka tembung mungkur kang ateges nyingkiri hawa nepsu angkara murka. Kang dipikir tansah kepingin weweh marang sapadha - padha.
Megatruh
Saka tembung megat roh utawa pegat rohe / nyawane, awit wis titi wancine katimbalan marak sowan mring Sing Maha Kuwasa.
Pocung / Pucung
Yen wis dadi layon / mayit banjur dibungkus mori putih utawa dipocong sak durunge dikubur.

Selasa, 12 Februari 2008

Tahun baru saka

Sedih yen aku moco tulisan sing mbahas, menowo filsafat jowo kuwi filsafate wong kalah. Opo yo bener ngono kuwi?
Sak sejatine wong jowo kuwi dudu wong kalah, nangin wong jowo luwes marang perubahan lan pengaruh soko njobo. Iso wae diarane yen ajarane dadine gado-gado, nanging yo kuwi, sing penting sing diajarke kuwi ajaran apik kanggo kamanungsan lan marang opo wae utowo diarani "Universal".
Wis misale crito wayang, asale wayang kuwi soko ngendi coba? yo mesti wae soko India. Nanging, yo kuwi pintere wong djowo, cerito wayang ditambahi kro tokoh-tokoh jowo sing ora ono nang India, koyo to Semar, Gareng, Petruk lan Bagong. Ono Togog, Bilung, Wisanggeni, Ontoseno la kuwi kabeh lak yo tokoh-tokoh ampuh to.
Conto maneh, mbiyen tahun jowo (Saka) kuwi manut petungan Matahari (Tahun masehi), nanging karo Sultan Agung diowahi manut petungan Bulan (Koyo tahun Islam). Aku yo sempat kaget, pas ndeloki tanggalan Jepang, ternyata di Indonesia ono perayaan tahun baru saka sing ngepasi wulan Maret. Lo..... la siji suro kuwi opone tahun saka?

Selasa, 05 Februari 2008

Takdirku Dadi Wong Jowo

Yen tak pikir, dadi wong jowo kuwi yo takdirku. Aku ora keno protes marang Gusti Allah, dadi yo ditompo takdir kuwi, lan yo kudu dadi wong jowo sing njawani. Filosofi jowo kuwi adi luhung, tur yo ora ketinggalan jaman. Wis to percoyo, wong jowo kuwi hebat lan mlebu golongan bangsa besar. Ciri-cirine bangsa besar kuwi nduweni sakmubarang koyo to : bahasa, huruf, musik/gending, pakaian, unggah-ungguh, bentuk omah, kabudayan, kesusastran dll.
Saiki dicocoke karo kenyataan nang jowo coba:
Basa jowo kuwi luwih lengkap dibanding bahasa Indonesia. Basa Jowo ora basa sing miskin, anangin basa sing kaya kosa kata lan makna.
Huruf jowo kuwi yo honocoroko dotosowolo podojoyonyo mogobothongo.
Gending jowo yo nduwe dewe. Ono Pelok lan Slendro. Yen sing asli kuwi sing Slendro, diketemukan jamannya Raja Sailendra. Wah yen aku krungu gending slendro, kelingan musik klasik, iso hanyut tur yo mbentuk sikap lan perilaku. Opo meneh yen ngerti artine jeneng-jeneng gending, wah jan sugih makna, misale : Asmorondrono (Lagi jatuh cinta), Mas Kumambang (Seneng tur mulyo), Megatruh (patah hati atau Sedih ditinggal mati) , Durmo (perang tanding utowo pas nesu), Pucung (gawe lucu-lucu) lan sakpnunggalane, tunggu wae mengko tak bahas wis. pokok bukak terus blog ku, ojo lali.
Pakaian jowo yo endah banget, omah jowo bentuke kas kabudayan koyo tari-tarian, wah eram banget lah. Filsafat Jowo, okeh. Mikul Duwur Mendem jero, sing biso rumongso ojo rumongso biso, golekono kuntul mabur, golekono galihe kangkung, golekono rosing bumbung wongwang lansakpanunggalane, wis mengko tak bahas yo.